อาการโปรตีนรั่ว ในผู้ป่วยโรคไต
ภาวะโปรตีนในปัสสาวะมาก หรือภาวะไข่ขาวรั่ว สังเกตุอาการอย่างไร และรักษาอย่างไร
ภาวะโปรตีนในปัสสาวะมาก (Proteinuria) หรือภาวะไข่ขาวรั่ว
ภาวะนี้เกิดขึ้นเมื่อไตไม่สามารถกรองโปรตีนได้
ทำให้โปรตีนรั่วออกมาในปัสสาวะ ซึ่งอาจเป็นสัญญาณของโรคไต หรือโรคอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับระบบไหลเวียนโลหิต
อาการที่ต้องสังเกต
- ปัสสาวะเป็นฟองมากผิดปกติ – โปรตีนทำให้ปัสสาวะมีฟองข้นคล้ายฟองสบู่
- บวมตามร่างกาย – โดยเฉพาะที่ใบหน้า รอบดวงตา มือ ขา หรือเท้า เนื่องจากร่างกายสูญเสียโปรตีนที่ช่วยควบคุมสมดุลของของเหลว
- ปัสสาวะขุ่น – บางครั้งอาจมีตะกอนหรือสีเข้มขึ้น
- อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย – การสูญเสียโปรตีนอาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง
สาเหตุของภาวะโปรตีนรั่วในปัสสาวะ
สาเหตุชั่วคราว (ไม่ร้ายแรง)
- ออกกำลังกายหนักเกินไป
- ภาวะขาดน้ำ
- มีไข้สูง
- ความเครียด
สาเหตุจากโรคเรื้อรัง (ต้องได้รับการรักษา)
- โรคไตเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease – CKD) – ภาวะไตเสื่อมจากเบาหวาน หรือความดันโลหิตสูง
- โรคเบาหวาน (Diabetes) – น้ำตาลในเลือดสูงทำให้ไตเสื่อมสภาพ
- โรคความดันโลหิตสูง (Hypertension) – ทำให้หลอดเลือดในไตเสียหาย
- ภาวะไตอักเสบ (Glomerulonephritis) – การอักเสบของไตที่ส่งผลให้โปรตีนรั่ว
- โรคออโตอิมมูน เช่น SLE (โรคพุ่มพวง) – ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำลายไต
- ภาวะเนฟโฟรติกซินโดรม (Nephrotic Syndrome) – โรคที่ทำให้โปรตีนรั่วมากจนร่างกายบวมหนัก
- โรคหัวใจล้มเหลว – ทำให้ระบบไหลเวียนเลือดผิดปกติ ส่งผลต่อการทำงานของไต
วิธีการตรวจวินิจฉัย
- ตรวจปัสสาวะ (Urinalysis & Urine Protein Test) – ดูระดับโปรตีนและความผิดปกติอื่น ๆ
- ตรวจอัตราส่วนโปรตีนต่อครีเอตินินในปัสสาวะ (Urine Protein-to-Creatinine Ratio – UPCR)
- ตรวจเลือดเพื่อประเมินการทำงานของไต – เช่น ค่าครีเอตินิน (Creatinine) และอัตราการกรองของไต (eGFR)
- อัลตราซาวด์หรือเอกซเรย์ไต – ตรวจดูขนาดและโครงสร้างของไต
- ไบออพซีไต (Kidney Biopsy) – กรณีที่สงสัยว่ามีโรคไตรุนแรง
วิธีรักษาและป้องกันภาวะโปรตีนรั่วในปัสสาวะ
- รักษาตามสาเหตุของโรค
- ถ้าเกิดจากเบาหวาน → ควบคุมระดับน้ำตาลให้ดี
- ถ้าเกิดจากความดันสูง → รับประทานยาลดความดัน เช่น ACE Inhibitors หรือ ARBs
- ถ้าเกิดจากโรคไตเรื้อรัง → ปรับโภชนาการ ลดการทำงานของไต
- ปรับอาหารเพื่อช่วยลดภาวะโปรตีนรั่ว
- ลดการบริโภค โซเดียม (เกลือ) – ควรกินไม่เกิน 1,500-2,000 มก./วัน
- ควบคุมปริมาณโปรตีน (ไม่มากเกินไป แต่ก็ไม่ควรงดเว้น)
- รับประทาน ไขมันดี เช่น น้ำมันมะกอก, อะโวคาโด
- ลดการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตที่ผ่านการแปรรูป
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ (แต่ไม่มากเกินไปในกรณีไตเสื่อม)
- ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต
- ออกกำลังกายเบา ๆ เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ หรือโยคะ
- ควบคุมน้ำหนักตัวไม่ให้อ้วนเกินไป
- ลดการดื่มแอลกอฮอล์และเลิกบุหรี่
- ลดความเครียดและพักผ่อนให้เพียงพอ
- การใช้ยา
- ยาลดความดัน (ACE Inhibitors หรือ ARBs) – เช่น Enalapril, Losartan
- ยาลดไขมันในเลือด – ป้องกันการสะสมของไขมันที่ไต
- ยาขับปัสสาวะ – ลดอาการบวมที่เกิดจากโปรตีนรั่ว
- ยากดภูมิคุ้มกัน (เฉพาะในกรณี SLE หรือไตอักเสบ)
หากมีอาการ ปัสสาวะเป็นฟองเรื้อรัง บวม หรือปัสสาวะผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพไต
คนที่เป็น เบาหวาน ความดันสูง หรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรคไต ควรตรวจสุขภาพไตเป็นประจำทุกปี
ถ้าได้รับการวินิจฉัยว่า ไตเสื่อมหรือมีโปรตีนรั่วรุนแรง อาจต้องพบแพทย์เฉพาะทางไต (Nephrologist)
ไข่ขาวรั่วในปัสสาวะ = โรคไตเรื้อรังจริงหรือไม่?
ภาวะไข่ขาวรั่วในปัสสาวะ (Proteinuria) อาจเป็นสัญญาณของโรคไตเรื้อรังได้ แต่ก็อาจเกิดจากปัจจัยอื่น เช่น ความเครียด การออกกำลังกายหนัก หรือการติดเชื้อ หากมีอาการปัสสาวะเป็นฟอง บวมตามร่างกาย หรืออ่อนเพลีย ควรรีบตรวจสุขภาพไตเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง
หากภาวะนี้เกิดจากโรคไตเรื้อรัง เช่น เบาหวานหรือความดันโลหิตสูง ควรควบคุมโรคต้นเหตุและดูแลโภชนาการอย่างเหมาะสม ลดเกลือ ควบคุมโปรตีน และดื่มน้ำให้เพียงพอ การตรวจสุขภาพเป็นประจำช่วยป้องกันภาวะไตเสื่อม และลดความเสี่ยงภาวะไตวายได้
- อาการหลัก: ปัสสาวะเป็นฟอง, บวม, ปัสสาวะขุ่น, เหนื่อยง่าย
- สาเหตุหลัก: โรคไตเรื้อรัง, เบาหวาน, ความดันโลหิตสูง, โรคออโตอิมมูน
- การรักษา: ปรับอาหาร, ใช้ยา, ควบคุมโรคที่เป็นสาเหตุ
- ป้องกัน: ลดโซเดียม, ออกกำลังกาย, ควบคุมความดันและน้ำตาล
